चीनमधील एक अज्ञात AI स्टार्टअप, डीपसीक (DeepSeek), याने जागतिक तंत्रज्ञान क्षेत्रात मोठा भूकंप घडवून आणला आहे. त्यांच्या नाविन्यपूर्ण डीपसीक-आर१ (DeepSeek-R1) मॉडेलच्या यशाने Google, OpenAI आणि Microsoft यांसारख्या तंत्रज्ञान दिग्गजांना गंभीर आव्हान दिले आहे. विशेष म्हणजे, या यशामुळे Nvidia या चिप उत्पादक कंपनीच्या शेअरमध्ये तब्बल 17% घसरण झाली आहे, ज्यामुळे कंपनीच्या बाजार मूल्यात जवळपास $600 अब्ज इतकी घट झाली आहे.
आता प्रश्न असा आहे, डीपसीकने हे यश कसे साध्य केले?
डीपसीकचा प्रवास आणि यश
डीपसीकची स्थापना:
2023 च्या उत्तरार्धात हँग्झोऊ, चीनमध्ये लियांग वेनफेंग यांनी डीपसीकची स्थापना केली. उदयोन्मुख तंत्रज्ञान, कमी बजेट, आणि नाविन्यपूर्ण दृष्टिकोन यांचा वापर करत, लियांग यांनी डीपसीकला जागतिक स्तरावर पोहोचवले आहे.
डीपसीक-आर१ चे वैशिष्ट्य:
डीपसीकचे प्रमुख AI मॉडेल डीपसीक-आर१, अत्यंत मर्यादित संसाधने आणि कमी बजेटमध्ये विकसित करण्यात आले. त्यासाठी फक्त $6 दशलक्ष खर्च झाला, जो तुलनेने Alphabet, OpenAI, आणि Meta यांच्यासारख्या कंपन्यांच्या अब्जावधी डॉलर्सच्या खर्चाच्या तुलनेत अत्यल्प आहे.
डीपसीकचे तंत्रज्ञान:
डीपसीक-आर१ चे प्रशिक्षण 2,000 Nvidia H800 चिप्स वापरून केले गेले, ज्या उच्च-प्रगत चिप्सपेक्षा कमी कार्यक्षम आहेत. मात्र, मल्टी-मॉडेल दृष्टिकोन वापरून डीपसीकने या मर्यादांवर मात केली आणि मॉडेलला उच्च-कार्यक्षमता प्रदान केली.
लियांग यांनी सांगितले की, डीपसीकची मुख्य प्रेरणा “मानवी बुद्धिमत्तेचे भाषेशी असलेले संबंध” या सिद्धांतावर आधारित होती.
अमेरिकेच्या तंत्रज्ञान क्षेत्रावर परिणाम
अमेरिकेतील तंत्रज्ञान क्षेत्रावर परिणाम:
डीपसीकच्या उदयाचा परिणाम अमेरिकेतील तंत्रज्ञान क्षेत्रावर झाला आहे. जनरेटिव्ह AI च्या चिप्सच्या उत्पादनात जवळजवळ एकाधिकार असलेल्या Nvidia च्या शेअरमध्ये १७% घसरण झाली आहे, ज्यामुळे त्यांचे बाजार मूल्य जवळपास ६०० अब्ज डॉलर्सने कमी झाले आहे. Alphabet आणि Microsoft सारख्या इतर तंत्रज्ञान दिग्गजांच्या शेअरमध्ये देखील घसरण झाली आहे, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांच्या आत्मविश्वासात बदल झाला आहे.
अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प, ज्यांनी अलीकडेच ५०० अब्ज डॉलर्सची AI उपक्रम सुरू केली आहे, त्यांनी डीपसीकला “जागृत होण्याची वेळ” असे संबोधले. त्यांनी म्हटले, “आम्हाला विजयासाठी स्पर्धा करण्यावर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे.”
- Nvidia च्या शेअर्सची घसरण: Nvidia च्या शेअरमध्ये 17% घट झाली, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांमध्ये चिंतेचे वातावरण पसरले आहे.
- Microsoft आणि Alphabet वर परिणाम: या तंत्रज्ञान दिग्गज कंपन्यांच्या शेअरमध्येही घसरण दिसून आली आहे.
- अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प: त्यांनी यावर भाष्य करताना डीपसीकला “स्पर्धेसाठी जाग येण्याचा क्षण” म्हटले आणि AI क्षेत्रात अधिक आक्रमक धोरणे राबवण्याची गरज अधोरेखित केली.
जागतिक AI स्पर्धा: चीन पुढे का?
सिलिकॉन व्हॅलीला AI क्षेत्रात वर्चस्व असल्याचे मानले जात होते, परंतु डीपसीकच्या यशाने या समजुतीला धक्का दिला आहे.
- उच्च खर्च टाळण्याचे धोरण: डीपसीकने महागड्या हार्डवेअरवर अवलंबून न राहता नाविन्यपूर्ण उपाय शोधले.
- चीनचे AI क्षेत्रातील यश: डीपसीकने अमेरिकेच्या निर्यात निर्बंधांना चुकवत कमी साधनांमध्ये मोठे यश मिळवले आहे.
OpenAI चे CEO सॅम अल्टमन:
डीपसीक-आर१ चा अभिप्राय “प्रभावी” असल्याचे सांगत, त्यांनी संगणकीय शक्तीवर लक्ष केंद्रित करण्याचे महत्त्व अधोरेखित केले.
मार्क अँड्रीसन (व्हेंचर कॅपिटलिस्ट):
डीपसीकच्या यशाला त्यांनी “AI चा स्पुटनिक क्षण” असे संबोधले,
डीपसीकने हे कसे साध्य केले?
डीपसीकच्या अभियंत्यांनी सांगितले की त्यांनी सुमारे २,००० Nvidia H800 चिप्स वापरून डीपसीक-आर१ चे प्रशिक्षण दिले — जे सर्वात नवीन चिप्सपेक्षा कमी प्रगत आहेत. अनेक विशेष मॉडेल्स एकत्रितपणे वापरून, त्यांनी हळू चिप्सची कार्यक्षमता वाढवली. या नाविन्यपूर्ण दृष्टिकोनाने सिद्ध केले आहे की अत्याधुनिक हार्डवेअरशिवाय देखील उच्च-कार्यक्षम AI मॉडेल्स विकसित करता येतात.
लियांग वेनफेंग यांनी २०२३ मध्ये दिलेल्या मुलाखतीत सांगितले की, मानवी बुद्धिमत्तेचे सार भाषा आहे या कल्पनेवर त्यांचे संशोधन आधारित आहे. त्यांनी सांगितले, “मानवी विचार प्रक्रिया म्हणजे भाषिक प्रक्रिया असू शकते,” ज्यामुळे मोठ्या भाषा मॉडेल्समधून कृत्रिम सामान्य बुद्धिमत्ता (AGI) निर्माण होऊ शकते.
