नवजात बालकांना आरोग्य सुविधा उपलब्ध नसल्यामुळे मृत्यूची समस्या सोडविण्यासाठी गर्भवती महिला व आजारी नवजात बालकांना आरोग्यासाठी चांगल्या आरोग्य सुविधा उपलब्ध करुन देण्यासाठी आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्रालयाची Janani Shishu Suraksha Yojana) १ जून २०११ रोजी सुरू करण्यात आली होती. सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांनी या योजनेची अंमलबजावणी सुरू केली आहे. या योजनेंतर्गत मोफत सेवा देण्यावर भर देण्यात आला आहे. यामध्ये गर्भवती महिला आणि आजारी नवजात बालकांना खर्चातून मुक्त ठेवले आहे.
Janani Shishu Suraksha योजनेंतर्गत गर्भवती महिलांना मोफत औषधे व खाणे, मोफत उपचार, आवश्यक असल्यास मोफत रक्त, सामान्य प्रजनन झाल्यास तीन दिवस मोफत पौष्टिक आहार व सी-सेक्शनच्या बाबतीत सात दिवस मोफत पोषण दिले जाते. यामध्ये घरापासून मधून मधून वाहतुकीची सुविधा दिली जाते. सर्व आजारी नवजात मुलांसाठीही अशीच सुविधा देण्यात आली आहे. या उपक्रमांतर्गत दरवर्षी ग्रामीण व शहरी भागातील १ कोटीहून अधिक गर्भवती महिला व नवजात बालकांना या योजनेचा लाभ मिळाला आहे.
जननी शिशु सुरक्षा योजना उद्दिष्टे | Objectives of the Janani Shishu Suraksha Yojana
- राज्‍यातील ग्रामीण व शहरी भागातील दारिद्रय रेषेखालील, अनुसूचित जाती व अनुसुचित जमातीच्‍या कुटुंबातील माता मृत्‍यु व अर्भक मृत्‍युचे प्रमाण कमी करणे आणि या महिलांचे आरोग्य संस्‍थेत प्रसुतीचे प्रमाणात वाढ करणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे.
- योजनेंतर्गत नोंदणीकृत प्रत्येक लाभार्थीकडे एमसीएच कार्ड तसेच जननी सुरक्षा योजना (Janani Shishu Suraksha Yojana) कार्ड असणे आवश्यक आहे. अश्या किंवा इतर कोणत्याही आश्वासन संपर्क कर्मचार्‍याद्वारे एएनएम. प्राथमिक आरोग्य केंद्राच्या वैद्यकीय अधिकाऱ्याच्या देखरेखीखाली अनिवार्य प्रसूतीची व्यवस्था करणे आवश्यक आहे. हे गर्भधारणेदरम्यान आणि प्रसूतीनंतरची काळजी आणि देखरेखीसाठी आरोग्य तपासणीस मदत करते.
जननी शिशु सुरक्षा योजनेची वैशिष्ट्ये | Features of the Janani Shishu Suraksha Yojana
या योजनेंतर्गत गर्भवती महिला, माता व नवजात बालकांना लाभ होईल. शासकीय वैद्यकीय संस्थांमध्ये आरोग्य सेवा सर्वांना मोफत देण्यात येईल. ज्यामध्ये संस्थात्मक वितरण, सिझेरियन ऑपरेशन, औषधे आणि इतर साहित्य, प्रयोगशाळेच्या चाचण्या, अन्न, रक्त आणि रेफरल वाहतूक पूर्णपणे विनामूल्य असेल. कार्यक्रम सुरू करण्याचे मुख्य उद्दीष्ट म्हणजे माता मृत्यू दर आणि बालमृत्यू दर कमी करणे. या (Janani Shishu Suraksha Yojana) योजनेंतर्गत, सर्व गर्भवती महिलांना शासकीय वैद्यकीय संस्थांमध्ये प्रसूतीसाठी विनाशुल्क औषधे व इतर उपभोग्य वस्तू मोफत देण्यात येतील. चाचणी देखील विनामूल्य असेल. संस्थात्मक प्रसुति झाल्यास तीन दिवस आणि सिझेरियन ऑपरेशनच्या बाबतीत सात दिवस मोफत भोजन दिले जाईल.
जननी शिशु सुरक्षा योजना महिलांसाठी उपलब्ध सुविधा | Maternal and Child Protection Scheme: Available Facilities for Women
- विनामूल्य संस्थात्मक वितरण – प्रत्येक गर्भवती महिलेला आणि आजारी नवजात मुलास एका महिन्यापर्यंत आरोग्य सेवा विनाशुल्क व सेवा पुरविली जाते.
- नि: शुल्क अन्न – सेवा देण्यामध्ये सामान्य प्रसुति झाल्यास तीन दिवस आणि सिझेरियन प्रसूतीसाठी सात दिवस मोफत पोषण दिले जाते. जन्मापासून ३० दिवसांपर्यंत आजारी नवजात मुलासाठी सर्व औषधे आणि आवश्यक अन्न विनामूल्य पुरवले जाते.
- आवश्यकतेनुसार नि: शुल्क सिझेरियन ऑपरेशन – जननी शिशु सुरक्षा कार्यक्रमांतर्गत शासकीय आरोग्य केंद्रात मोफत प्रजनन सुविधा (सिझेरियन ऑपरेशनसह) पुरविल्या जातात.
- नि:शुल्क औषधे व आवश्यक सामग्री- गर्भवती महिलांना मोफत औषधे दिली जातात ज्यात आयर्न फॉलिक ऍसिड सारख्या पूरक पदार्थांचा समावेश आहे.
- नि:शुल्क रक्त सुविधा- आवश्यकतेनुसार मोफत रक्तही दिले जाते. जननी शिशु सुरक्षा (Janani Shishu Suraksha Yojana) कार्यक्रमानुसार ओपीडी प्रवेश शुल्क वगळता फी व इतर प्रकारच्या खर्चापासून मुक्त ठेवण्यात आले आहे.
- नि: शुल्क वाहन सुविधा- केंद्राकडून घरून जाण्यासाठी व मोफत वाहन सुविधासुद्धा पुरविली जाते.
- नि: शुल्क चाचणी सुविधा – यासह, रक्त, मूत्र चाचणी, अल्ट्रा-सोनोग्राफी इत्यादी आवश्यक आणि इच्छित चाचण्या देखील गर्भवती महिलांना विनामूल्य दिल्या जातात.
जन्माच्या ३० दिवसांपर्यंत नवजात मुलासाठी उपलब्ध सुविधा | Facilities Available for Newborns Up to 30 Days After Birth
- नि:शुल्क संदर्भ सुविधा / अत्यावश्यक परिवहन सेवा
- विनामूल्य उपचार
- विनामूल्य चाचणी वैशिष्ट्ये
- खर्चामध्ये सूट, आजारी नवजात मुलांवरील खर्च कमी करावा लागतो.
- नि:शुल्क रक्त सुविधा- आईबरोबरच, नवजात मुलाची देखील विनामूल्य तपासणी केली जाते आणि आवश्यक असल्यास विनामूल्य रक्तही दिले जाते.
- विनामूल्य औषधे आणि आवश्यक साहित्य
आवश्यक कागदपत्रे | Essential Documents
- आधार कार्ड
- जन आधार कार्ड
- मोबाईल नंबर
- बीपीएल शिधापत्रिका
- मूळ पत्ता पुरावा
- वय प्रमाणपत्र
- मतदार ओळखपत्र
- बँक पासबुक/खाते क्रमांक
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
- सरकारी हॉस्पिटलने दिलेले डिलिव्हरी प्रमाणपत्र
जननी शिशु सुरक्षा योजना अर्जप्रक्रिया | The Application Process for the Janani Shishu Suraksha Yojana
- सर्वात आधी तुम्हाला तुमच्या जवळच्या अंगणवाडी केंद्रात जावे लागेल.
- तिथून तुम्हाला जननी शिशु सुरक्षा योजना (Janani Shishu Suraksha Yojana) चा अर्ज प्राप्त करावा लागेल.
- अर्जामद्धे विचारलेली संपूर्ण माहिती भरावी लागेल.
- अर्जाला सर्व महत्वाची कागदपत्रे जोडावी लागतील.
- नंतर हा अर्ज अंगणवाडी केंद्रात जमा करावा लागेल.
